De verspreiding van het coronavirus in Nederland

Schrik niet beste lezer, maar de kans dat je zonder het te weten besmet bent met het coronavirus is ongeveer 5 procent. Slechts bij één op de 25 besmette personen is het virus namelijk vastgesteld.

We zitten nog altijd midden in de coronacrisis nu de lockdown nog met bijna een maand verder is verlengd. Het is moeilijk om echt een beeld van de crisis te krijgen, omdat er vanuit alle richtingen wordt gestrooid met cijfers die in tegenspraak met elkaar zijn. De officiële cijfers zijn doorgaans zware onderschattingen van de werkelijke cijfers, bijvoorbeeld door een gebrek aan tests, waardoor zowel het aantal mensen dat besmet is als het aantal sterfgevallen ten gevolge van corona wordt onderschat.

In mijn vorige artikel maakte ik daarom gebruik van getallen waarbij de onderrapportage waarschijnlijk veel kleiner is: het aantal besmettingen onder bloeddonoren en de zogenaamde oversterfte. Uit deze cijfers kwam naar voren dat de onderrapportage van het aantal besmettingen ongeveer een factor 20 is en dat de onderrapportage van het aantal sterfgevallen maximaal een factor 2 is.

Een van de implicaties hiervan is dat vergelijkingen tussen landen op basis van de gerapporteerde coronaslachtoffers vrij zinloos zijn. Een andere implicatie is dat het sterftecijfer veel lager ligt dan de 10 procent die het in veel landen in het begin van de crisis was. En ten slotte zijn veel mensen ongemerkt besmet, wat betekent dat een groot deel van de bevolking helemaal niet ziek wordt van het virus, maar wat ook betekent dat het virus zich nog altijd prima kan verspreiden. De groepsimmuniteit is dan ook nog ver weg.

Nu de wereld alweer ruim een maand op apegapen ligt door het coronavirus, kan het verloop van de crisis beter worden gereconstrueerd. Om de hele ijsberg onder het zichtbare topje te ontrafelen, heb ik een vrij simpel model gemaakt om het verloop van het aantal besmettingen in Nederland te schatten. Hiervoor heb ik de volgende aannames gemaakt:

• Het werkelijke sterftecijfer is twee keer zo hoog als het echte sterftecijfer
• De kans dat iemand overlijdt als hij besmet wordt, is anderhalf procent
• Er zitten 20 dagen tussen het tijdstip van besmetting en overlijden

Het werkelijke sterftecijfer ligt hoger dan het officiële sterftecijfer en de overlijdenskans hangt af van de mate waarin het sterftecijfer onderschat wordt. Is de onderschatting kleiner (bijvoorbeeld een kwart), dan is de werkelijke overlijdenskans ook lager (een procent in dat geval). De tijd tussen besmetting en overlijden lijkt inderdaad ongeveer 20 dagen te bedragen (eerst 5 dagen tussen besmetting en de eerste symptomen en daarna, in het ergste geval, 15-20 dagen tot overlijden).

Het aantal werkelijke besmettingen op dag t is nu gelijk aan tweemaal het werkelijke sterftecijfer op dag t+20, gedeeld door de overlijdenskans van anderhalf procent. Ofwel, het aantal besmettingen is 133 keer het aantal gerapporteerde sterfgevallen 20 dagen later. Op die manier komt het werkelijke aantal besmettingen redelijk in de buurt van de omgerekend ruim 500.000 mensen die volgens het bloedonderzoek in het begin van deze maand (het ging hierbij om het bloed van mensen die in de eerste week van april zijn getest) het virus onder de leden hadden.

Het model suggereert dat in Nederland al 150.000 mensen besmet waren toen het land op 12 maart in de lockdown ging. Een week later was het aantal besmettingen verdubbeld en eind maart waren een half miljoen Nederlanders besmet. Inmiddels staat de teller naar schatting op ruim 800.000 besmette personen, ofwel 5 procent van de bevolking, aangenomen dat de komende weken 125 mensen per dag aan het coronavirus overlijden.

Aantal coronabesmettingen (oranje) en -overledenen (rood) tussen 15 februari en 11 mei (sterfte geschat vanaf 22 april en besmettingen geschat vanaf 2 april). De horizontale lijn is het aantal geschatte besmettingen op basis van bloeddonoren in het begin van de maand. Het model is zo gekalibreerd dat de oranje lijn deze lijn eind maart/begin april snijdt.

We zitten dus in de situatie waarin er wel dagelijks veel doden te betreuren zijn, zonder dat de verspreiding van het virus echt geremd wordt doordat veel mensen al besmet zijn geraakt. In het beste geval (namelijk wanneer iedereen die de ziekte heeft gehad resistent is) wordt de verspreiding momenteel maar met 5 procent geremd, wat betekent dat het virus naar verwachting nog heel lang door zal etteren. Te klein voor het tafellaken en te groot voor het servet, daar is de coronapandemie wel mee te omschrijven.